Bijen en wespen, sociale soorten
Bijen, hommels en wespen horen samen met de mieren tot de orde van de vliesvleugelige (Hymenoptera).
In ons land komen van die insectenorde meer dan 4.000 soorten voor, waarvan maar een klein aantal echt hinderlijk kan zijn, omdat de bijen en wespen pijnlijk steken of in huis/tuin overlast bezorgen. Het betreft dan steeds soorten die statenvormend (sociaal) zijn. Dat wil zeggen dat een volk van werksters een koningin dient om zoveel mogelijk nieuwe koninginnen en mannelijke dieren voort te brengen teneinde de bijen , wespen te laten voortbestaan.
Hommels, bijen, honingbijen, en wespen zijn, samen met de mieren de soorten die kolonies stichten.
Legboordragers
Er zijn echter vele soorten wespen en bijen die niet een sociale samenleving kennen. De meeste soorten hebben zelfs geen angel, maar een legboor, en worden door de meeste mensen niet eens als wesp herkend, vooral ook omdat ze geen geelzwarte kleurtekening hebben. Er zijn zeer kleine bijen en wespen van enkele millimeters en grote bijen en wespen , tot enkele centimeters. Blad wespen (ongeveer 500 soorten) hebben larven die op rupsen lijken.
Sluip wespen ( bijna 3.000 soorten) leggen hun eieren in of op andere dieren, die dan geparasiteerd worden. De bij benadering 100 soorten gal wespen maken hun eigen leefomgeving in de vorm van een gal aan een plant. Geen van deze soorten verzamelt zelf het voedsel voor de nakomelingen, maar elk vrouwelijk dier legt eieren op of in het gevonden voedsel.
Solitaire bijen en wespen
In ons land kennen we ook nog bijen en wespen waarvan de vrouwelijke dieren wel een angel dragen en in hun eentje aan broedzorg doen. Dat wil zeggen dat de solitaire bijen en wespen voedsel verzamelen voor hun nakomelingen en ook een geschikte plaats zoeken om hun nakomelingen (hun “broed”) kansrijk te laten opgroeien. Deze groep van bijen en wespen houdt er dus een solitaire leefwijze op na. Er zijn zelfs bijen en wespen die afwachten tot een ander dier voldoende voedsel heeft verzameld en er dan hun ei stiekem op leggen.
Deze worden koekoeks bijen en koekoeks wespen genoemd.
Van de solitaire bijen hebben we in Nederland ruim 300 soorten, waarvan meer dan de helft met uitsterven bedreigd wordt of al uitgestorven is. Van de solitaire wespen hebben we meer dan 400 soorten.
Herkennen
De meeste mensen herkennen de “limonade”wesp snel door hun geelzwarte tekening in combinatie met hun vlieg- en zoekgedrag in de onmiddellijke nabijheid van vlees of zoetigheid.
Hommels worden gewoonlijk wel erkend omdat ze bloemen bezoeken en een gedrongen bouw hebben en sterk behaard zijn. Ook honingbijen worden wel erkend, vooral bij bloembezoek, maar ze worden niet zelden verward met bepaalde zweefvliegen (blinde bijen). De andere bijen en wespen worden niet vaak als zodanig herkend. Dat komt vooral ook omdat ze zelden bewust worden bekeken, want ze veroorzaken nooit pijnlijke steken en ze komen veel minder voor dan de bekende soorten wespen, hommels en honingbijen. En veel soorten leven helemaal niet in de stedelijke omgeving, dus de kans op een ontmoeting neemt dan af. Veel soorten zijn ook erg klein, zwart of zwartrood of zijn zo anders van bouw dan de bekende soorten, dat de meeste mensen dan niet aan bijen of wespen denken, maar aan vliegen. Toch zijn veel vrouwelijke bijen goed te ontdekken als ze op bloemen zitten en stuifmeel aan het lijf hebben,anders dan in de vorm van een bolletje aan de zijkant van de achterpoten.
Alleen hommels en honingbijen vervoeren stuifmeel op een dergelijke manier. Solitaire bijen doen het altijd anders.
Bijvoorbeeld in poedervorm tussen de haren van de achterpoten of vastgeplakt rondom de poot of aan haren aan het achterlijf. De meeste soorten hebben wel lichte haarbandjes op het achterlijf, maar er zijn weinig soorten die geelzwart van kleur zijn. De meeste zijn grijs, bruin of roodbruin behaard of zwart.
Enkele soorten solitaire wespen die in de grond nestelen zijn ook geelzwart. Maar alleen al het feit dat je altijd maar één dier een heel kleine opening in een zandbergje ziet binnengaan, betekent dat er geen wespenkolonie zit. Bovendien zie je deze dieren zelden af en aan vliegen.
